Nhà ở có rất nhiều thể loại phong phú: Nhà ở biệt thự, nhà ở song lập, nhà ở lô phố, nhà ở căn hộ chung cư, nhà ở nông thôn… Vì thế, nếu bàn đến các vấn đề về nội thất cho nhà ở nói chung thì thực sự là một đề tài quá rộng lớn và rất nhiều chuyện để nói. Ở góc độ một bài viết ngắn, tôi chỉ đề cập đến một số yếu tố về nội thất nhà ở kiểu căn hộ trong các khu chung cư, một thể loại nhà ở rất phổ biến và chiếm tỉ lệ rất cao trong nhà ở của xã hội hiện nay.
Trước hết, thiết kế nội thất không thể thoát khỏi ảnh hưởng của thiết kế đô thị và thiết kế công trình nói chung. Vì vậy, cũng cần nhắc lại một chút về những khái niệm rộng hơn, đó là qui hoạch đô thị và thiết kế công trình. Mong muốn của các KTS tâm huyết cũng như những nhà quản lý về qui hoạch đô thị, kiến trúc và nội thất thì rất nhiều: Đô thị và kiến trúc phải đẹp, kiến trúc xanh, tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, vật liệu tái chế… Đó là những mong muốn chính đáng không chỉ riêng trong giới kiến trúc, xây dựng mà là của con người. Vậy thì, người Việt đã làm gì để thực hiện những điều mong mỏi đó?
Về qui hoạch đô thị, khái niệm về tiêu chuẩn mật độ cư trú và mật độ xây dựng ở nước ta dường như đã bị người ta quên đi từ lâu lắm rồi! Có đất, có tiền là có rất nhiều cách để xây dựng công trình hoặc cụm công trình với bất cứ mật độ nào, với bất cứ số tầng cao nào. Tôi nhắc đến điều này để chúng ta hiểu thêm rằng: Chất lượng sống trong các khu chung cư rất khó để nâng cao và là một điều gần như không thể thay đổi được trong tình trạng hiện nay, chỉ có thể để các thế hệ sau phán xét.
Về thiết kế nhà ở, trong khi xu hướng chung của các nước là giảm số tầng cao, họ thiên về thấp tầng, tránh sử dụng vật liệu ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan, đến lối sống … để giảm mật độ dân cư và giảm rất nhiều yếu tố khác thì với chúng ta hiện nay rất “tham” chung cư chọc trời và sử dụng vật liệu kính, kim loại một cách thiếu kiểm soát. Hội chứng bọc kính toàn bộ công trình đang lan tràn chưa có hồi kết bởi ta không có sự ràng buộc nào tiêu chuẩn về năng lượng cho công trình kiến trúc. Trong một bối cảnh như vậy, sự đòi hỏi nội thất đáp ứng tốt những điều mong mỏi đã nêu ở trên có lẽ chỉ là giấc mơ. Vì thế, những KTS thiết kế nội thất chỉ còn tìm cách len lỏi trong mọi cái khó để đáp ứng được phần nào yêu cầu của chủ nhà.
Về thiết kế nội thất căn hộ, trước hết nói một chút về phong thủy. Vậy đối với thiết kế nội thất căn hộ chung cư vai trò của thuật phong thủy có gì thay đổi?
Với nhà ở chung cư, nhiều khái niệm về phong thủy như hướng nhà, hướng bếp, vị trí khu vệ sinh, kích thước cửa… gần như không đề cập đến bởi tính chất thiết kế và xây dựng thể loại công trình này. Trong khi đó, đối với người Á Đông, thuật phong thủy lại khá quan trọng trong rất nhiều lĩnh vực và nhất là ngôi nhà, vì thế những nhà thiết kế có thể làm cho chủ nhà yên lòng hơn một chút có lẽ chỉ ở một số vấn đề không lớn như:
- Hướng và chiều cao ban thờ;
- Hướng giường và hướng bàn làm việc;
- Mầu sắc không gian nội thất và đồ đạc sử dụng chính;
- Bố trí số thiết bị bếp, vật phẩm phong thủy…
Tuy nhiên, sự quan tâm về phong thủy ngày nay cũng được giảm nhẹ đi nhiều do sự thay đổi về nhận thức của xã hội. Điều này mang lại nhiều thuận lợi cho những nhà thiết kế nội thất.
Do sự hạn chế về diện tích, trong các căn hộ chung cư, ngoài các phòng ngủ bố trí tách biệt, sự thay đổi lớn nhất trong mặt bằng nội thất là kết hợp các hoạt động như tiếp khách, thờ cúng, ăn uống, bếp…trong cùng một không gian. Sự kết hợp này vốn ít có trong nhà ở truyền thống nhưng lối sống hiện đại đi kèm với thiết bị hiện đại các chức năng này có thể diễn ra hòa nhập như rất nhiều nước văn minh khác.
Về vật liệu hoàn thiện nội thất, sự mong mỏi sử dụng vật liệu truyền thống hay các loại vật liệu thân thiện khác nhằm hòa nhập với xu hướng kiến trúc xanh… đối với thể loại kiến trúc căn hộ này là điều rất khó trở thành hiện thực, bởi vật liệu truyền thống không hẳn là vật liệu ưu việt, thường là vật liệu tự nhiên và được khai thác sử dụng trong những giai đoạn phát triển nhất định của con người. Vì thế, có lẽ chỉ trong những công trình khá đặc biệt người ta cố gắng sử dụng với ý thức bảo tồn vật liệu truyền thống là chính chứ không phải nhằm tạo nên không gian nội thất tối ưu cho con người hiện đại.
Ngày nay, ở nước ta vật liệu truyền thống như gỗ tự nhiên, tre, nứa, đá, đất nung… đều là vật liệu đã khan hiếm, nó có giá thành không hề thấp và tổng thể của gam mầu là trầm, sẫm… vì thế sử dụng vật liệu này thực sự là xa xỉ. Cũng may sự phong phú của vật liệu sản xuất công nghiệp hiện nay như ván gỗ, đá, bề mặt đất nung… nhân tạo mang đến cho các nhà thiết kế nội thất điều kiện sáng tạo nên các không gian nội thất sống khá hoàn thiện, nhất là các công trình có hạn chế về diện tích, về kinh phí như thể loại căn hộ chung cư. Ấn tượng gần gũi như các không gian sống truyền thống thân thuộc phụ thuộc nhiều vào sự lựa chọn mầu sắc, chất liệu vật liệu công nghiệp… của những nhà thiết kế. Sự mong mỏi về vật liệu xanh, vật liệu tái chế trong nội thất nhà ở hiện cũng chỉ là sự mong mỏi mong manh – Bởi một thực tế là chưa có ai quan tâm đúng đắn về vấn đề này. Thỉnh thoảng ta cũng bắt gặp một vài KTS, họa sĩ… tâm huyết với vấn đề này thực hiện một số công trình đơn lẻ và nó cũng chỉ giới hạn trong truyền thông mà thôi.
Về yếu tố khí hậu trong thể loại nhà ở, một thực tế là yếu tố này phụ thuộc phần lớn vào thiết kế kiến trúc của công trình. Thiết kế căn hộ chung cư truyền thống thường dành cho các căn hộ một số thành phần rất tốt cho việc tạo nên các không gian thông thoáng hoặc giữ kín khi cần. Yếu tố khí hậu môi trường như nhiệt độ không khí, sự thông thoáng của các không gian, tận dụng hoặc khống chế ánh sánh tự nhiên thông qua hệ thống cửa đi, cửa sổ, balcon, logia… trong các công trình thiết kế theo kiểu bao bọc bằng kính hoặc kim loại thì đều phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thống thông gió và điều hòa nhiệt độ của tòa nhà, thiết kế nội thất chỉ có thể đưa ra các giải pháp chủ yếu cảm nhận bằng thị giác nhằm hỗ trợ về tinh thần cho người sống trong các không gian đó là chính (như tông mầu, chất liệu, tối giản chi tiết…)
Về các yếu tố trang trí, yếu tố này phụ thuộc vào sự ham thích, thẩm mỹ và hiểu biết của chủ nhà, mặt khác đây là thành phần thay đổi thường xuyên để tránh nhàm chán cho không gian sống, bên trong các thiết kế chúng tôi chủ yếu tạo nên các không gian nền phong phú với các sắc mầu trung tính để chủ nhà có thể tự phát huy được sở thích của mình, tự thay đổi các vật phẩm trang trí hoặc vật phẩm phong thủy một cách dễ dàng mà không ảnh hưởng đến hòa sắc tổng thể.
Trong một thời gian dài, nhà đầu tư bán căn hộ theo kiểu chìa khóa trao tay theo thiết kế điển hình đã dẫn đến tình trạng nội thất các căn hộ không phù hợp với thị hiếu khách hàng. Dẫn đến việc vừa nhận nhà xong thì lại phá dỡ để hoàn thiện lại từ đầu, rất lãng phí vật liệu, nhân công, thời gian, thiết bị… vì thế nhu cầu thiết kế và thi công lại nội thất căn hộ chung cư rất lớn.
Để tránh tình trạng này nhiều tổ hợp kiến trúc đưa ra hai giải pháp chính:
Thay lời kết
Trong nhiều năm qua, sự thay đổi rất lớn của nhiều lĩnh vực trên đất nước ta như: Lối sống, phương tiện giao thông, phương tiện thông tin, truyền thông, thời trang, thẩm mỹ…, nhiều nhận thức về thẩm mỹ nội thất nhà ở trong người dân cũng có nhiều thay đổi. Chỉ riêng trong mảng nội thất nhà ở chung cư xu hướng thẩm mỹ đã dần hướng đến sự đơn giản trong cấu trúc trần, tường, sàn; thiên về cảm xúc nhiều hơn khi sử dụng các tông mầu trung tính, sáng, nhẹ…; Khách hàng lựa chọn nhiều hơn các đồ đạc, thiết bị nội thất có thiết kế tạo dáng thoáng, nhẹ thích hợp trong môi trường khí hậu nhiệt đới… Sự thích nghi với hệ thống vật liệu hoàn thiện công nghiệp đã có sự chọn lọc từ bước đầu của các nhà nhập khẩu…
Tất cả những điều đã nêu lên ở trên đã nói lên được một điều là khái niệm về nội thất truyền thống, vật liệu truyền thống, lối sống truyền thống đã thay đổi tích cực mạnh mẽ theo trào lưu phát triển của xã hội hiện đại. Bằng sự tâm huyết với nghề các KTS đã và đang làm nhiều điều để các không gian ở của người Việt dù có thay đổi song nó vẫn mang đậm sắc thái của cuộc sống Việt…
KTS Ngô Minh Thịnh
NGODESIGN
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 06-2020)
nKoncept – Nội thất Kon Tum: Theo tapchikientruc.com.vn
